Đổi Tên Làng, Tên Xã Là Xoá Ký Ức, Xoá Lịch Sử, Hủy Hoại Văn Hoá?

13.4.2024 - Chu Mộng Long

Thú thực, tôi chẳng hưởng ứng những cải cách đèn cù, nhập rồi tách, tách rồi nhập từ tỉnh, thành đến huyện, xã. Mỗi lần khắc nhập, khắc xuất như vậy vừa tốn ngân sách, vừa tốn công sức của nhiều người, từ xây dựng bộ máy nhân sự đến khuôn dấu và các loại tờ khai. Đời sống thay đổi, việc tái cấu trúc từ xã đến huyện, tỉnh thành là cần thiết, nhưng trong bối cảnh hiện tại, nhiều khi lợi bất cập hại.

Tuy nhiên, nói tách nhập dẫn đến đổi tên làng, tên xã là xoá ký ức, xoá lịch sử, hủy hoại văn hoá, có người còn quy kết "dã man hơn giặc" là cách nói vống. Nhập xã với tư cách đơn vị hành chính. Làng vẫn là làng truyền thống, chẳng ai dở hơi nhập làng. Nhiều phản đối tưởng hiểu biết nhưng rất thiếu hiểu biết.

Tôi thách các sĩ phu mang danh nhà văn hoá, nhà lịch sử chứng minh rằng mỗi lần thay đổi làng, xã, huyện, thị, thậm chí thay đổi tên nước là xoá hẳn ký ức về lịch sử, văn hoá của địa phương hay quốc gia, dân tộc và dẫn đến mất làng, mất nước? Thử tra sách sử và địa chí xem, các triều đại từng đổi tên làng, tên xã... thậm chí đổi cả tên nước bao nhiêu lần, và những làng, xã..., nước ấy mất đi đâu? Cái tên Hà Nội có xoá kí ức về Thăng Long - Kẻ Chợ không? Tôi tin, tên gọi thành phố Hồ Chí Minh chẳng bao giờ xoá được kí ức về Sài Gòn - Gia Định. Hay là các sĩ phu sẽ bảo Văn Lang mất là do đổi thành Âu Lạc, Âu Lạc mất là do đổi thành Nam Việt, Nam Việt mất là do đổi thành Vạn Xuân, Vạn Xuân mất là do đổi thành Đại Cồ Việt rồi Đại Việt, Đại Nam? Và cái tên Việt Nam hiện nay đã xoá sạch ký ức, lịch sử và văn hoá 4 ngàn năm trước?

Lịch sử, văn hoá với giá trị đích thực ắt được lưu truyền và bảo tồn trong ký ức, không phải ở cái vỏ ngôn ngữ. Ngay cả cái vỏ ngôn ngữ cũng không dễ lãng quên. Làng tôi thời các ông tổ khai hoang, có tên là Bàu Cừ, sau "biến cải vũng nên đồi" mới đổi tên thành Đại Sơn. Nhưng ký ức về cái Bàu Cừ, Bàu Cạn, Bàu Sấu vẫn còn nguyên vẹn trong các thế hệ. Và bây giờ đến chữ Đại Sơn không còn ghi trên giấy tờ nữa, người dân địa phương vẫn gọi cái làng mình đang ở bằng những cái tên tổ tiên lưu lại. Mất đâu mà mất? Ký ức mà xoá được dễ dàng như các sĩ phu tưởng tượng thì chỉ có thể là một giống dân... mất trí.

Cái gọi là "văn hoá", "lịch sử" mà dễ dàng bị xoá, đó chỉ có thể, hoặc là thứ văn hoá, lịch sử giả, hoặc là những giá trị đã cổ hũ. Duy ý chí đòi bảo tồn những thứ giả tạo, cổ hũ ấy là vô cùng có hại. Nhiều quốc gia, dân tộc tự hào có bề dày truyền thống, đòi bảo tồn những thứ lạc hậu, giả tạo, các quốc gia, dân tộc ấy chỉ có thể chậm phát triển và rơi vào thiểu năng trí tuệ.

Vừa rồi Bình Định có cuộc toạ đàm đòi bảo tồn Nhà lá mái. Tôi có bài tham luận mang tính phản biện, nhưng rất tiếc không tham dự được, phải nhờ người trình bày thay. Nghe tường thuật rằng, đa số các ý kiến tỏ ra "bức xúc" khi nhà lá mái của dân đã "bị" ngói hoá, bê tông hoá hết. Họ nói mất nhà lá mái là mất linh hồn Xứ Nẫu! Khổ thân các nhà văn hoá, yêu văn hoá hơn yêu dân! Ý kiến của tôi, đơn giản là, việc ngói hoá, gạch hoá, bê tông hoá là niềm mơ ước của dân nghèo sau bao nhiêu đời phải sống trong nhà tranh vách đất. Các sĩ phu, các quan chức muốn thì cứ đập nhà bê tông của mình đi rồi trét đất, lợp tranh mà ở. "Bức xúc" đến mức bắt dân phải quay về sống với nhà tranh vách đất để gọi là "bảo tồn di sản", còn mình thì hưởng thụ nhà cao cửa rộng thì có lưu manh không?

Chính quyền mà nghe lời các thầy dùi văn hoá, dân có thể quay về cái thời ăn cám heo để bảo tồn văn hoá.

Nghe các bạn thuật lại rằng, tham luận của tôi bị lạc lõng giữa đám đông các nhà văn hoá. May mà tôi không tham dự trực tiếp để bị các sĩ phu quy kết cho cái tội là "dã man hơn giặc"!

Chu Mộng Long